Diễn đàn “Cơ chế thử nghiệm phát triển kinh tế tuần hoàn ở Việt Nam”

Trong khuôn khổ hợp tác giữa Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (CIEM) và Dự án Thúc đẩy kinh tế tuần hoàn nhằm bảo vệ khí hậu và môi trường biển, do Bộ Hợp tác và Phát triển Kinh tế, Cộng hòa Liên bang Đức (BMZ) ủy nhiệm cho Tổ chức Hợp tác quốc tế Đức (GIZ), sáng ngày 12 tháng 6 năm 2023 tại Hà Nội, CIEM tổ chức Diễn đàn “Cơ chế thử nghiệm phát triển kinh tế tuần hoàn tại Việt Nam". 

Tham dự Diễn đàn có các diễn giả, chuyên gia, đại biểu đại diện cho các bộ, ngành, cơ quan nghiên cứu, cơ quan quốc tế và cơ quan thông tấn, báo chí. TS. Trần Thị Hồng Minh, Viện trưởng CIEM và Ông Dennis Quennet, Giám đốc Chương trình, Cố vấn trưởng Chương trình Cải cách kinh tế vĩ mô/Tăng trưởng xanh, Tổ chức Hợp tác quốc tế Đức (GIZ) tại Việt Nam đồng chủ trì Diễn đàn.

Diễn đàn nhằm lấy ý kiến góp ý liên quan đến cơ chế thúc đẩy triển khai mô hình kinh tế tuần hoàn và xây dựng khung thử nghiệm chính sách cho phát triển kinh tế tuần hoàn ở một số ngành, lĩnh vực có nhiều tiềm năng ở Việt Nam. 

TS. Trần Thị Hồng Minh, Viện trưởng CIEM phát biểu khai mạc Diễn đàn

Phát biểu khai mạc Diễn đàn, TS. Trần Thị Hồng Minh, Viện trưởng CIEM nhấn mạnh: Việt Nam đang phải đối mặt với những thách thức không nhỏ về cạn kiệt tài nguyên, ô nhiễm môi trường và biến đổi khí hậu. Những thách thức này trở nên phức tạp hợp trong bối cảnh Việt Nam cũng đang trong quá trình tăng dân số và đô thị hóa, quá trình công nghiệp hóa song còn chậm chuyển đổi từ cách tiếp cận kinh tế tuyến tính truyền thống kéo theo những hệ lụy ngày càng nghiêm trọng đối với nguồn cung tài nguyên (bao gồm cả đất đai), lượng chất thải lớn, an ninh môi trường và an ninh nguồn nước. Do đó đặt ra yêu cầu Việt Nam cần phải nhìn nhận nghiêm túc hơn về yêu cầu phát triển bền vững, tăng cường mức độ độc lập, tự chủ của nền kinh tế và sức chống chịu của chuỗi cung ứng… theo đó việc thúc đẩy phát triển mô hình kinh tế tuần hoàn (KTTH) là một trong những giải pháp và hướng đi quan trọng phù hợp với định hướng mà nhiều quốc gia trên thế giới đang tiếp cận và chuyển đổi. 

CIEM đã chủ động đề xuất nghiên cứu và tham vấn các chuyên gia, nhà đầu tư về kinh tế tuần hoàn. Trên cơ sở kết quả nghiên cứu, Viện đã báo cáo Lãnh đạo Bộ Kế hoạch và Đầu tư trình Chính phủ ban hành Quyết định 687/QĐ-TTg ngày 07/06/2022 phê duyệt Đề án phát triển kinh tế tuần hoàn ở Việt Nam, trong đó nhấn mạnh tư duy hướng tới khía cạnh “kinh tế” của mô hình KTTH và nhấn mạnh quan điểm về “tập trung ban hành các chính sách dài hạn nhằm khuyến khích, ưu đãi, tạo thuận lợi cho phát triển kinh tế tuần hoàn, gắn với lộ trình, kết quả cụ thể, đồng thời hoàn thiện cơ sở pháp lý vững chắc và tạo dựng sự linh hoạt, chủ động nhằm sớm phát huy mô hình kinh tế tuần hoàn theo cấp độ phù hợp ở các ngành, lĩnh vực, địa phương”. Quyết định số 687/QĐ-TTg là một trong những nỗ lực quan trọng đầu tiên nhằm xác định lộ trình, yêu cầu và định hướng phát triển KTTH ở Việt Nam. Cũng tại Quyết định này, Thủ tướng Chính phủ đã giao Bộ Kế hoạch và Đầu tư chủ trì xây dựng Nghị định về cơ chế thử nghiệm phát triển KTTH.

TS. Trần Thị Hồng Minh cũng nhấn mạnh: để sớm hiện thực hóa lợi ích từ kinh tế tuần hoàn thì việc xây dựng cơ chế thử nghiệm KTTH có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, đặc biệt là với một số ngành, lĩnh vực có nhiều tiềm năng như nông nghiệp, công nghiệp, năng lượng, vật liệu xây dựng,... Do KTTH gắn với tư duy thiết kế mới, có ứng dụng đổi mới sáng tạo và liên quan đến nhiều mảng chính sách khác nhau, cách tiếp cận tuần tự, truyền thống nhằm hoàn thiện các nội dung chính sách liên quan là cần thiết, song không đủ. Bối cảnh phục hồi kinh tế của đất nước nói chung và khó khăn nghiêm trọng đối với các ngành kinh tế (nông nghiệp, công nghiệp, năng lượng, vật liệu xây dựng) trong các tháng đầu năm 2023 nói riêng cũng đòi hỏi phải nhanh chóng tạo thêm động lực mới cho doanh nghiệp, nhà đầu tư, người lao động thông qua các chính sách thúc đẩy “phục hồi xanh”, sớm hình thành một cơ sở pháp lý đủ vững chắc cho phát triển KTTH cũng sẽ giúp cụ thể hóa các nội dung hợp tác quốc tế liên quan đến KTTH (chuyển đổi năng lượng xanh, nông nghiệp,…) mà Lãnh đạo cấp cao đã trao đổi và nhấn mạnh với các đối tác song phương và đa phương. Theo đó, nội dung xây dựng Nghị định về cơ chế thử nghiệm phát triển KTTH – nhằm tạo lập khung thử nghiệm chính sách cho phát triển KTTH ở một số ngành, lĩnh vực có nhiều tiềm năng – chính là một yêu cầu quan trọng. 

Ông Dennis Quennet Giám đốc Chương trình/Cố vấn trưởng Chương trình Cải cách kinh tế vĩ mô/Tăng trưởng xanh, GIZ phát biểu

Phát biểu tại Diễn đàn, ông Dennis Quennet - Giám đốc Chương trình/ Cố vấn trưởng Chương trình Cải cải kinh tế vĩ mô/Tăng trưởng xanh, GIZ cho biết: Chuyển đổi sang KTTH, kinh tế xanh đang là một xu hướng mạnh mẽ, tất yếu ở nhiều quốc gia trên thế giới bởi chính những lợi ích về cả về kinh tế và môi trường. Để thực hiện KTTH phù hợp với xu hướng chung của thế giới, Việt Nam cần thực hiện đồng bộ các giải pháp từ nâng cao nhận thức đến hoàn thiện thể chế và tổ chức thực hiện. Đặc biệt, phải có sự vào cuộc của cả doanh nghiệp và các địa phương; có kế hoạch truyền thông cụ thể về phát triển bền vững để cả người dân, doanh nghiệp cùng tham gia tích cực. Ông Dennis Quennet cũng khuyến nghị, cần có cơ chế, chính sách rõ ràng về thuế, phí, tiếp cận đất đai, tín dụng để một mặt thúc đẩy phát triển kinh tế xanh, mặt khác có chế tài  mạnh để xử lý doanh nghiệp vi phạm về môi trường, phát triển bền vững...

Ông Nguyễn Anh Dương, Trưởng ban Ban Nghiên cứu tổng hợp, CIEM

Thay mặt cho nhóm nghiên cứu của CIEM, ông Nguyễn Anh Dương, Trưởng ban Ban Nghiên cứu tổng hợp, CIEM trình bày tham luận “Phát triển kinh tế tuần hoàn tại Việt Nam thông qua triển khai cơ chế thử nghiệm” cho thấy: trong những năm qua, các quốc gia trên thế giới đã và đang quan tâm hơn đến với mô hình KTTH. Từ khi dịch COVID-19 bùng phát vào năm 2020, thế giới đã nhìn nhận nghiêm túc hơn yêu cầu phát triển bền vững, tăng cường mức độ độc lập, tự chủ của nền kinh tế và sức chống chịu của chuỗi cung ứng; gia tăng hợp tác quốc tế về phát triển bền vững, các nội dung liên quan đến chính sách công nghiệp nói chung và chính sách phát triển các ngành cụ thể (nông nghiệp, năng lượng,…) gắn với tư duy KTTH.

Có thể rút ra một số bài học từ kinh nghiệm quốc tế về phát triển KTTH như: Quyết tâm và tư duy mở hướng mạnh mẽ tới khía cạnh “kinh tế” trong KTTH có ý nghĩa quan trọng, từ đó có cách tiếp cận KTTH một cách tổng thể nhất, trên bình diện quốc gia, với một hệ thống khung khổ pháp lý hoàn chỉnh để đạt được một hệ thống chính sách hoàn thiện; Phát triển KTTH không thực hiện đồng nhất cho cả nền kinh tế, mà cần có những lĩnh vực ưu tiên, trọng tâm; Trong các nền kinh tế sử dụng nhiều tài nguyên, việc chuyển đổi theo hướng KTTH có thể mang lại nhiều cơ hội theo đuổi đa dạng hóa kinh tế và tiếp cận các thị trường có giá trị cao hơn; Hợp tác quốc tế có vai trò rất quan trọng, nhằm tiếp cận, ứng dụng và làm chủ khoa học-công nghệ, đổi mới sáng tạo trong phát triển KTTH; Chính sách hỗ trợ doanh nghiệp tham gia thực hiện dự án KTTH là rất cần thiết. 

Các lĩnh vực thử nghiệm KTTH được đề xuất là: Nông, lâm nghiệp, và thủy sản; Công nghiệp; Năng lượng; Vật liệu xây dựng và các nội dung chính sách thử nghiệm, cụ thể gồm: Chính sách khu công nghiệp, khu kinh tế; Chính sách phân loại xanh; Chính sách tư vấn công nghệ, chuyển giao công nghệ; Chính sách tín dụng xanh, trái phiếu xanh; Chính sách đào tạo lao động; Chính sách đất đai.

Ông Võ Trí Thành, Viện trưởng Viện Chiến lược thương hiệu và cạnh tranh 

Tại Diễn đàn, ông Võ Trí Thành, Viện trưởng Viện Chiến lược thương hiệu và cạnh tranh đã chia sẻ một số kinh nghiệm quốc tế về tài chính xanh và cho rằng, bài học kinh nghiệm đặt ra là cần sớm có sandbox thử nghiệm cho cơ chế huy động vốn trong kinh tế tuần hoàn. Ông Thành nhìn nhận, các phương thức cấp vốn truyền thống sẽ không còn nhiều phù hợp trong bối cảnh mới. Tuy nhiên, theo Viện trưởng Viện Chiến lược thương hiệu và cạnh tranh, việc nhìn nhận về tài chính xanh còn mờ nhạt trong khi đây là yếu tố quan trọng, cần có cơ chế rõ ràng hơn và an toàn trong luật, chính sách; cần xem xét thành lập ngân hàng đầu tư xanh như ở một số quốc gia hay hình thành quỹ tài chính - tín dụng xanh để cấp vốn xanh cho các dự án quan trọng.

Chia sẻ tại Diễn đàn, ông Lại Văn Mạnh, Trưởng ban Ban Kinh tế tài nguyên và môi trường,Viện Chiến lược chính sách tài nguyên và môi trường cho rằng: Trên thực tiễn, có nhiều sáng kiến còn độc lập, chưa gắn kết trở thành một triết lý KTTH ở cấp độ vùng hay cấp độ quốc gia đồng thời cũng đưa ra gợi ý theo 3 cấp độ để xem xét nghiên cứu. 

Diễn đàn cũng có sự tham gia bình luận của các diễn giả: ông Mai Huy Tân, Chủ tịch HĐQT Công ty CP tư vấn đầu tư phát triển xanh THDV, Viện trưởng Viện nghiên cứu KTTH và phát triển bền vững Mekong; Bà Trương Thị Thu Trang, Giám đốc Trung tâm tư vấn chính sách nông nghiệp, Viện Chính sách và chiến lược phát triển nông nghiệp nông thôn và các trao đổi  của TS. Lê Đăng Doanh, chuyên gia kinh tế và một số đại biểu về kinh nghiệm áp dụng chính sách, việc kết hợp kinh tế xanh, KTTH với kinh tế số, thúc đẩy các hộ gia đình thành doanh nghiệp, thúc đẩy liên kết giữa các hộ nông dân với nhau; thúc đẩy các điển hình ở địa phương v.v.

Phát biểu bế mạc Diễn đàn, TS. Trần Thị Hồng Minh cảm ơn các chuyên gia trong nước và quốc tế, đại biểu đại diện cho một số bộ, ngành, doanh nghiệp có nhiều kinh nghiệm trong nghiên cứu và thực tiễn về kinh tế tuần hoàn đã có những chia sẻ, góc nhìn về kinh tế tuần hoàn tại Việt Nam. Thời gian vừa qua, CIEM đã nỗ lực và quyết tâm xây dựng, đề xuất chính sách, cơ chế thử nghiệm phát triển kinh tế tuần hoàn; đây là một vấn đề mới, liên quan tới nhiều lĩnh vực, Viện sẽ tiếp tục tập trung nghiên cứu, đề xuất và hoàn thiện Dự thảo Nghị định trình Bộ Kế hoạch và Đầu tư và Chính phủ trong thời gian tới./.

Theo: Trung tâm Thông tin kinh tế - xã hội - http://ciem.org.vn/